Maria Montesssori (1870 – 1952) była włoskim lekarzem (jedną z pierwszych kobiet – lekarzy z dyplomem), psychologiem, psychiatrą, filozofem, antropologiem, biologiem, pedagogiem. Jej bagaż doświadczeń był imponujący. Metoda Marii Montessori wywodzi się z badań nad dziećmi z problemami psychicznymi, ale szybko została ona rozszerzona na badania edukacji dla wszystkich dzieci. W 1907 Maria Montessori otworzyła pierwszy Casa del Bambini (Dom Dziecięcy) traktowany jako dom-szkoła dla dzieci z rodzin ubogich. Mówimy tu przede wszystkim o tzw. Dzielnicy Świętego Wawrzyńca (choć stosunkowo szybko idea zaczęła się rozprzestrzeniać dalej). Casa del Bambini – „domowa szkoła” charakteryzowała się tym, że akcent w niej w porównaniu z klasyczną szkołą postawiony został na rozwoju spontaniczności i własnej aktywności dziecka. Co ciekawe, na początku Maria Montessori była daleka od wprowadzania dzieciom z domu dziecięcego nauki pisania i czytania, jednak wkrótce przekonała się, jak bardzo jest to dzieciom potrzebne i jak bardzo tego same chcą. Jak sama Maria pisała: „Uczyłam się dziecka. Wzięłam to, co dziecko mi przekazało i wyraziłam to, i tak powstała metoda zwana metodą Montessori”. Z perspektywy czasu można powiedzieć, iż jej stosunek do dziecka, „podążanie za dzieckiem” zrewolucjonizowało edukację. Jej obserwacje wpłynęły na pedagogikę na całym świecie. W dzisiejszych czasach wiele jej wniosków jest stosowanych na co dzień, choć ludzie nie zawsze zdają sobie z tego sprawę. Równocześnie warto zaznaczyć, że niestety ciągle „za mało Montessori” w tzw. systemie i praktyce. Dużo także na tym tle nieporozumień i macoszego, hasłowego traktowania metody. Niestety „moda na Montessori” nie sprzyja jej źródłowemu traktowaniu.
Maria Montessori kładła ogromny nacisk na swobodny rozwój dzieci. Przeciwstawiała się systemowi szkolnemu, tłumiącemu aktywność dzieci, którego symbolem była dla niej „szkolna ławka”. Montessori uważała, że głównym zadaniem nauczyciela/rodzica jest wspieranie spontaniczności i twórczości dziecka, towarzyszenie w rozwoju dziecka. Umożliwianie mu wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego poprzez starannie dobrane otoczenie dziecka oraz podążanie za dzieckiem, za jego potrzebami. Najważniejsze dla Marii było szczęście każdego dziecka. To edukacja pełna miłości i ogromnego szacunku względem każdego dziecka. Podstawową zasadą w pedagogice Montessori jest autonomia, ponieważ tylko ona wyzwala kreatywność dziecka obecną w naturze. Z wolności powinna natomiast zrodzić się dyscyplina pomagająca dziecku w samorozwoju i życiu społecznym. Maria Montessori nakreśliła ścisłą więź między edukacją a wolnością. Człowiek uczy się, aby zyskać większą niezależność i autonomiczność. Celem pozostaje wychowanie autonomicznych, kompetentnych, odpowiedzialnych, zdolnych do adaptacji obywateli. Montessori była przekonana, że edukacja jest kluczowym czynnikiem zmieniania świata. Uważała, że jest to obszar, który nadał historii ludzkości lepszy kierunek. Stwierdziła, że „jeśli zbawienie i pomoc mają kiedyś nadejść, stanie się to poprzez dziecko; bo dziecko jest budowniczym człowieka”, a „edukacja od początku życia może naprawdę zmienić teraźniejszość i przyszłość społeczeństwa”.
Praktyka pedagogiczna Marii Montessori to praktyka stricte ukierunkowana na budowanie odpowiedzialnej zarówno względem siebie, jak i społeczeństwa Osobowości dziecka, a poprzez dziecko – dojrzałej i odpowiedzialnej osoby dorosłej. To także przede wszystkim nieustanne wspieranie dziecka w jego własnym odkrywaniu swoich możliwości i potencjalności, w poczuciu radości i spełnienia. To ogromna wiara w wewnątrzsterowność dziecka.
Dziecko, poprzez pozostawiony mu w tej praktyce wybór i równoczesną czujność opiekuna, uczy się swoich decyzji i ich konsekwencji – powoduje to wzrost zrozumienia, czym jest własna decyzyjność. Konkretne, sprawdzone przez dziesiątki lat pomoce dydaktyczne Montessori oraz ich nowoczesne, innowacyjne przeprojektowania w sposób niezaprzeczalny angażują dziecko emocjonalnie, intelektualnie i zmysłowo. Nastawienie na zespołowość, a nie na konkurencję uczą, czym jest dobro wspólne i dlaczego warto o nie dbać.
Edukacja Montessori to także edukacja do pokoju, bardzo ważna w dzisiejszych czasach rosnącej mowy nienawiści i wielokierunkowego niezrozumienia siebie nawzajem. Przede wszystkim to edukacja, która uświadamia szacunek do każdego człowieka oraz środowiska przyrodniczego, dzięki któremu żyjemy.
